της Ζαχαροπούλου Κλεοπάτρας

Πόσο επίκαιρο φαντάζει το μυστικό της επιτυχίας που πριν από εκατοντάδες χρόνια εκμυστηρεύτηκε σ’ έναν περίπατο μία από τις πλέον εξέχουσες φυσιογνωμίες του παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού, ο Σωκράτης, στον τότε νεαρό μαθητή του, Πλάτωνα; Κάποτε ο Πλάτωνας επιθυμώντας να διευρύνει τους γνωστικο-πνευματικούς του ορίζοντες κοίταξε βαθιά στα μάτια και ρώτησε χαρακτηριστικά τον αρχαίο σοφό:

«Δάσκαλε, πώς θα ξέρω ότι μπορώ να πετύχω στη ζωή»; Ο Σωκράτης, ωστόσο, παρέμεινε σιωπηλός. Ο Πλάτωνας μάταια απηύθυνε επανειλημμένως την ίδια απορία. Ο μέντοράς του δεν αποκρίθηκε. Αν και ο μαθητευόμενος ενοχλήθηκε, σώπασε λόγω του σεβασμού που έτρεφε στο πρόσωπο του Σωκράτη.

Όταν μετά από λίγη ώρα έφτασαν σε μια πηγή και στάθηκαν να ξεδιψάσουν, ο Σωκράτης βύθισε βίαια το κεφάλι του Πλάτωνα στο νερό, μέχρις ότου άρχισαν να αναδύονται φυσαλίδες. Τότε τον απελευθέρωσε κι αφού του έδωσε λίγο χρόνο να συνέλθει απάντησε: «Θα πετύχεις μόνον όταν στην επιθυμία σου βάλεις την ίδια δύναμη που έβαλες τώρα για να ζήσεις. Οι άνθρωποι, Πλάτωνα, έχουν επιθυμίες, που αν δεν γίνουν σφοδρές, θα παραμείνουν φαντασιώσεις».

Γι’ αυτήν ακριβώς την επιθυμία, για την πραγμάτωση ενός χιμαιρικού (;) ονείρου, κάθε χρόνο διαγωνίζονται χιλιάδες υποψήφιοι. Συνοδοιπόροι στην προσπάθεια αυτή γονείς και εκπαιδευτικοί, που καθημερινά βιώνουν τις ψυχολογικές τους μεταπτώσεις, τις έντονες συναισθηματικές τους εξάρσεις και φυσικά τις μαθησιακές τους “δυσχέρειες”. Στην περιπέτεια αυτή οι εκκολαπτόμενοι φοιτητές έρχονται αντιμέτωποι με μικρές ήττες. Ωστόσο, τα όποια εμπόδια είναι απαραίτητα για την επιτυχία, καθώς η νίκη -η υλοποίηση της στοχοθεσίας- είναι η φυσική απόρροια της “βασάνου”. Οι μαθητές πρέπει να οπλίσουν την φαρέτρα τους με θάρρος και αντοχή, επιμονή και υπομονή. Κάθε πρόσκομμα είναι ένας σύντροφος στη μάχη των εξετάσεων, που αναγκάζει τους υποψήφιους να γίνουν καλύτεροι ή ακόμα και να παραιτηθούν… . Η φυγοπονία, η αναβλητικότητα, η άρνηση ως μηχανισμός άμυνας του εγώ  ή στη χειρότερη περίπτωση τα ελαφρυντικά ή τα ενδόμυχα θέλω και ο ορίζοντας προσδοκιών των υπερ-προστατευτικών γονέων δύνανται να αποτελέσουν καταστροφικό άλλοθι. Η μετάθεση ευθυνών σε εξωγενείς παράγοντες ή η μομφή προς άπαντες τους εμπλεκόμενους οδηγούν σε τέλμα. Γι’ αυτό επιτακτική κρίνεται η ανάγκη του εξοβελισμού από το λεξιλόγιο των υποψηφίων όρων με αρνητικό σημασιολογικό φορτίο: «δεν μπορώ», «είναι αδύνατον», «δεν προλαβαίνω», «δεν θυμάμαι τίποτα».

Οι εν δυνάμει φοιτητές πρέπει να προσλαμβάνουν την όποια αντιξοότητα ως μια ευκαιρία για έξοδο από το πλατωνικό σπήλαιο και κατάκτηση βουνοκορφών, που θα τις λούζει το άπλετο φως του ήλιου. Αν ο υποψήφιος δείξει δειλία και δεν αντιμετωπίσει με ψυχικό σθένος την όλη δοκιμασία, προδιαγράφει ο ίδιος το μέλλον του. Εξάλλου, ηττημένος δεν είναι αυτός που χάνει, αλλά αυτός που παραιτείται. Η ήττα είναι ένα μεταβατικό στάδιο, μια πρόσκαιρη παράκαμψη από το στόχο. Η αποτυχία ποτέ δεν θα καταλάβει τους μαθητές, αν η απόφασή τους να επιτύχουν είναι ισχυρή. Άλλωστε, «όταν θέλεις κάτι, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να τα καταφέρεις», έγραψε ο Βραζιλιάνος Paulo Coelho στον αλληγορικό «Αλχημιστή». Αν σκοντάψουν, πρέπει να πεισμώσουν και να σηκωθούν. Και τότε τα χρυσά μήλα του Κήπου των Εσπερίδων θα είναι η πιο δίκαιη αμοιβή του μόχθου, η πιο γλυκιά συγκομιδή, αφού θα οδηγήσει τους υποψηφίους στη πολυπόθητη λύτρωση. 

Το ήπιο άγχος είναι γόνιμο και θεμιτό, προκειμένου ο υποψήφιος να βρίσκεται σε εγρήγορση. Συχνά, όμως, οι εξετάσεις αποτιμώνται ως ένα απειλητικό γεγονός. Απότοκο αυτής της αντίληψης η γένεση σεναρίων καταστροφολογίας και η εκδήλωση κρίσεων πανικού. Ο φόβος της ενδεχόμενης ματαίωσης και η μειωμένη αυτοεκτίμηση – αυτοαντίληψη ενεργοποιούν την αθέμιτη μορφή του ανασταλτικού άγχους.  Ωστόσο, οι υποψήφιοι δεν πρέπει να αφήνουν το όνειρό τους να περιμένει.

Επιτακτική κρίνεται η προάσπιση του εαυτού από ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις, η διατήρηση της ψυχραιμίας και της νηφαλιότητας. Οι υποψήφιοι καλούνται με τη συνδρομή των πολύτιμων αρωγών τους -των καθηγητών τους- να καταστρώσουν ένα μεθοδευμένο χάρτη επαναλήψεων με ορθή διαχείριση της εξεταστέας ύλης και κατανομή του χρόνου. Η συστηματική μελέτη είναι ωφέλιμο να γίνεται τις πρωινές ώρες, αφού είναι πιο αποδοτικές λόγω εγκεφαλικής διαύγειας, ενώ οι μικρές παύσεις καθιστούν τη μάθηση αποδοτικότερη. Την παραμονή των εξετάσεων είναι καλό να γίνει μια συνολική επισκόπηση της ύλης, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι τις δέκα.

Την επομένη, κατά τη διάρκεια της αναμονής, είναι συνετό ο υποψήφιος να αποφύγει ψυχοφθόρες συζητήσεις, οι οποίες διεξάγονται στους προαύλιους χώρους από σύγχρονους Κάλχαντες! Την ώρα πάλι της εξέτασης χρειάζεται αυτοσυγκέντρωση, προκειμένου να μην διασπαστεί η προσοχή και γίνουν λάθη, τα οποία δυστυχώς κοστίζουν και μπορούν να παραπέμψουν τους υποψηφίους σε άλλη σχολή ή ακόμα και πόλη. Θα ήταν φρόνιμο, οι μαθητές να διαβάσουν προσεκτικά και όσες φορές χρειαστεί τις εκφωνήσεις των θεμάτων και να αποδελτιώσουν τα ζητούμενα σ’ ένα σκελετό στις τελευταίες σελίδες του τετραδίου τους.

Από την πρώτη ανάγνωση προκύπτει μια αποσπασματική κι όχι ολοκληρωμένη εικόνα, που κάτω απ’ το καθεστώς του άγχους καλλιεργεί το αίσθημα της αδυναμίας. Αναγκαία είναι η ακριβής, εξονυχιστική κι ολοκληρωμένη καταγραφή των απαντήσεων, καθώς οι υποψήφιοι πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν πως τίποτε απ’ όσα παραλείπουν δεν εννοείται. Εάν οι μαθητές δυσκολευτούν ή “κολλήσουν”, θα πρέπει να δώσουν λίγο χρόνο στον εαυτό τους να ηρεμήσει. Η κεκτημένη γνώση θα επανέλθει∙ δεν χάνεται. Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται να απαντηθούν όλα τα θέματα. Οι μαθητές οφείλουν να αφιερώσουν οπωσδήποτε χρόνο στον επανέλεγχο του γραπτού, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δοθεί στην ευπαρουσίαστη εικόνα του. Ένα ευανάγνωστο γραπτό προδιαθέτει ευνοϊκά το διορθωτή - βαθμολογητή. Ακόμα κι αν κάποιος υποψήφιος εκτιμήσει πως η απόδοσή του σε κάποιο μάθημα δεν ήταν η αναμενόμενη, δεν πρέπει να τον επηρεάσει αρνητικά στα επόμενα. Το κάθε μάθημα είναι ξεχωριστό! Οι σπουδές είναι μια επένδυση με ευοίωνη προοπτική. Ως εκ τούτου, πρέπει να τυγχάνουν της  δέουσας  προσοχής. Μπορεί οι πανελλήνιες εξετάσεις να αποτελούν ένα καλό εισιτήριο, αλλά δεν ρυθμίζουν κατ’ αποκλειστικότητα τη ζωή. Οι μη εχέφρονες αξιολογούν το αποτέλεσμα∙ οι νουνεχείς την πορεία. Οι ταμπέλες και ο στιγματισμός είναι παθολογίες νοσηρών, κακοπροαίρετων κι ανώριμων προσωπικοτήτων.

Η Ιθάκη δεν αποτελεί μονάχα προορισμό, αλλά και στόχο. Και παρόλο που μπορεί το αποτέλεσμα να μην ικανοποιεί τους διαγωνιζόμενους, δεν θα πρέπει να τους απογοητεύει. Η εκ του σύνεγγυς αντιμετώπιση των καβαφικών “Λαιστρυγόνων” και  “Κυκλώπων”, των προσωπικών δαιμόνων των υποψηφίων, η συνειδητοποίηση των ορίων, η απόκτηση γνώσης κι αυτογνωσίας, δεν πρέπει να τους αφήνουν ασυγκίνητους… . Κι ἂν πτωχικὴ τὴν βρῇς, ἡ Ἰθάκη δὲν σὲ γέλασε. 
Ἔτσι σοφὸς ποὺ ἔγινες, μὲ τόση πείρα, 
ἤδη θὰ τὸ κατάλαβες ᾑ Ἰθάκες τί σημαίνουν.