Η οπισθοδρόμηση που παρατηρείται εδώ και δεκαετίες στον χώρο της Παιδείας δεν περιορίζεται πλέον στην ελληνική επικράτεια, αλλά γίνεται αισθητή και έξω από τα σύνορα της χώρας. Ελληνες πρυτάνεις αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε συνάντηση με Ελληνοαμερικανούς ομολόγους τους και να ανταλλάξουν απόψεις μαζί τους, επειδή κάποιοι διαφωνούν με τις αλλαγές που προωθεί στο εσωτερικό η υπουργός Παιδείας.

Εδώ και δεκαετίες, το ελληνικό πανεπιστήμιο βιώνει μια μοναχική και αδιέξοδη πορεία. Παρά τις φιλότιμες και επίπονες προσπάθειες κάποιων αξιόλογων αρμόδιων υπουργών, αλλά και πολλών ακαδημαϊκών, η Παιδεία παραμένει αυτοεγκλωβισμένη στην ιδιοτέλεια των συντεχνιών και της κομματικής περιχαράκωσης.

Η ακύρωση της συμμετοχής πρυτάνεων από τα μεγαλύτερα ελληνικά πανεπιστήμια σε συνάντηση με Ελληνοαμερικανούς, αλλά και Αμερικανούς, συναδέλφους τους σκίασε μια καθ’ όλα αξιέπαινη πρωτοβουλία που μόνον οφέλη θα μπορούσε να αποφέρει στην Ελλάδα. Η συνάντηση δεν τελούσε καν υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας. Εγινε με πρωτοβουλία του Ελληνα πρέσβη Βασίλη Κασκαρέλλη, ο οποίος ενεργοποιήθηκε αποτελεσματικά, παρά τα εμπόδια που δημιουργούν οι περικοπές και οι ατυχείς χειρισμοί αρμόδιων υπηρεσιακών παραγόντων του υπουργείου Εξωτερικών και λειτούργησε ως γέφυρα επικοινωνίας για πρυτάνεις και προέδρους πανεπιστημίων των δύο χωρών σε μια συνάντηση που διεξήχθη στο φημισμένο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν, του οποίου ο ελληνικής καταγωγής αντιπρόεδρος Σπύρος Δημολίτσας προσέφερε εξαιρετική φιλοξενία. Οι συζητήσεις άγγιξαν σωρεία ζητημάτων: από την εσωτερική οργάνωση, τη διασύνδεση των σπουδών με την έρευνα, αλλά και την παραγωγική διαδικασία, την εκπόνηση κοινών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη συμπερίληψη ελληνικών τριτοβάθμιων ιδρυμάτων σε διεθνή προγράμματα και δράσεις αμερικανικών, έως την ανταλλαγή καθηγητών και φοιτητών.

Η προσπάθεια –την οποία επιχορήγησε το Ιδρυμα Ωνάση και, όπως εύστοχα σημείωσε μία από τις συμμετέχουσες, ήταν από τις περιπτώσεις όπου η επένδυση απέδωσε (money well spent) – δεν απεδείχθη απλά γόνιμη, αλλά ξεπέρασε τις προσδοκίες και ελπίζεται να δημιούργησε μια στέρεα βάση και για παρόμοιες επαφές στο μέλλον. Η λατρεία των Ελληνοαμερικανών ακαδημαϊκών για την Ελλάδα και η θέρμη με την οποία ανέλαβαν οι ίδιοι πρωτοβουλίες ή έσπευσαν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα ήταν ίσως αναμενόμενες. Αυτό που αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη και αχτίδα αισιοδοξίας για το μέλλον ήταν το ειλικρινές ενδιαφέρον που επέδειξαν οι πολλοί Ελληνες πρυτάνεις, οι οποίοι αψήφησαν τον μόνιμο αρνητισμό κάποιων συναδέλφων τους και συμμετείχαν ενεργά με προτάσεις και, κυρίως, θέληση για νέα βήματα.

Δυστυχώς, κάποιοι στην Ελλάδα αντί να αποζητούν τη συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια, αμερικανικά και άλλα, την αποφεύγουν. Ισως τους φοβίζει η πρόοδος και η καινοτομία. Αντιδρούν ή κωλυσιεργούν ακόμη κι όταν κορυφαία ερευνητικά κέντρα επιδεικνύουν ενδιαφέρον για επέκταση στην Ελλάδα και, μέσω αυτής, στην ευρύτερη περιοχή. Ομως, όπως εύστοχα σημείωσε ο καθηγητής και ιατρός του φημισμένου «Τζονς Χόπκινς» Βασίλης Κολιάτσος, οι συνεργασίες δεν μας περιμένουν. Οι προσφορές ξεπετάγονται σαν κουκκίδες σε όλο τον κόσμο. Από το Κατάρ μέχρι την Κωνσταντινούπολη, όλα τα μεγάλα αμερικανικά ιατρικά κέντρα αναπτύσσουν δραστηριότητες σε άλλες χώρες. Εχουμε την τύχη να υπάρχουν σημαντικοί Ελληνες επιστήμονες που εργάζονται σε κορυφαία νοσοκομεία και πανεπιστήμια και είναι έτοιμοι να αποτελέσουν την αναγκαία γέφυρα για να βοηθήσουν και να αναδείξουν την Ελλάδα κι εμείς, βυθισμένοι στις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, την εσωστρέφεια και τη μετριότητα, «διστάζουμε».

Tου Aθανασιου Eλλις