Οικογένεια, η πρώτη κοινωνική ομάδα, το πρώτο σχολείο της ζωής.

Εξαρχής θα ήθελα να τονίσω ότι το συγκεκριμένο άρθρο αποσκοπεί σε μία γενική καταγραφή και ανάλυση εκείνων των βασικών σημείων, τα οποία με βάση την προσωπική μου κρίση καθορίζουν την έννοια «Οικογένεια». Επομένως, θα αναφερθώ με λιτό και κατανοητό τρόπο στην – διογκούμενη τα τελευταία έτη – κρίση της Ευρωπαϊκής οικογένειας συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής.

H Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρει:
«Η οικογένεια είναι η φυσική και θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και χρειάζεται να προστατεύεται από την κοινωνία και το κράτος”.

Στις μέρες μας, παρατηρείται, σε μεγαλύτερο βαθμό στις ευρωπαϊκές χώρες και λιγότερο ίσως στην Ελλάδα, ότι η οικογένεια διέρχεται μία κρίση. Οι νεότερες γενιές σταδιακά απομακρύνονται από την παραδοσιακή μορφή της οικογένειας, ενώ έχουν εμφανιστεί ή τείνουν να εμφανιστούν εναλλακτικές μορφές της, που δεν σχετίζονται με την παραδοσιακή μορφή, όπως την γνώριζαν οι προηγούμενες γενιές.

Άξιο αναφοράς και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το σημερινό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι στο θέμα της οικογένειας παρουσιάζει το γεγονός ότι πολλοί από τους μεγαλύτερους ηγέτες της Ευρώπης δηλώνουν άτεκνοι είτε από επιλογή είτε όχι. Και ιδού τα στοιχεία:

Δεν έχουν παιδιά o πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Πάολο Τζεντιλόνι, ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφαν Λεβέν, ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Σαβιέ Μπετέλ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος της Λετονίας Ραϊμόντς Βέγιονις, η πρόεδρος της Λιθουανίας Ντάλια Γκρυμπαουσίτε, ο πρόεδρος της Ρουμανίας Κλάους Γιοχάνις και πολλοί άλλοι σε καίριες πολιτικές θέσεις.

Και ο κατάλογος συνεχίζεται…
Αναρωτηθείτε λοιπόν κατά πόσο αυτοί οι ηγέτες και πολλοί άλλοι, οι βρίσκονται σε κέντρα αποφάσεων βάζοντας κανόνες και ορίζοντας τις τύχες της Ευρώπης, αντιλαμβάνονται πραγματικά και ειλικρινά τις ανάγκες και τις δυσκολίες μίας οικογένειας με παιδιά.

Εάν σε αυτήν την πραγματικότητα, προσθέσουμε την οδυνηρή διαπίστωση πως η αναπαραγωγή δεν θεωρείται πλέον δημοφιλής από ένα μεγάλο ποσοστό των λεγόμενων ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών κοινωνιών, η κρίση του θεσμού της οικογένειας στην ήπειρό μας θα βαθαίνει όλο και περισσότερο με την πάροδο του χρόνου.
Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι παραιτούνται από μία βασική αποστολή του ανθρώπου, που είναι η αναπαραγωγή, θέτοντας άλλες προτεραιότητες στη ζωή τους, όπως η επαγγελματική σταδιοδρομία. Μερικοί πιστεύουν άλλου είδους δράσεις, π.χ. ότι το περιβάλλον έχει μεγαλύτερη αξία από το ίδιο το ανθρώπινο είδος. Για άλλους το αυξανόμενο οικονομικό κόστος της ανατροφής και συντήρησης ενός παιδιού αποτελεί ένα επιπλέον βάρος.

Θα πρέπει όμως να συλλογιστούμε τα βαθύτερα αίτια αυτής της κρίσης και εντέλει να βρούμε απαντήσεις :
– Μήπως η Ευρώπη σήμερα έχει απομακρυνθεί από τον θεσμό της οικογένειας;
– Μήπως γνωρίζουμε ένα νέο «παγκοσμιοποιημένο πολιτικό πολιτισμό», που διάκειται εχθρικά στην οικογένεια;
– Μήπως η οικογένεια είναι θύμα του άκρατου υλισμού;

Η οικογένεια καθημερινά πεθαίνει στη Ευρώπη. Το κράτος φαίνεται να αποτελεί απειλή. Από την ημέρα γέννησης το παιδί είναι τεκμήριο διαβίωσης.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα, όπου ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται και γερνάει, ενώ η υπογεννητικότητα έχει σπάσει κάθε αρνητικό ρεκόρ. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο!
Το οικογενειακό δίκαιο στην Ελλάδα δέχτηκε τόσες εκτεταμένες αλλαγές στις δύο τελευταίες δεκαετίες όσο κανένα άλλο πεδίο του δικαίου δεν έχει υποστεί. Έτσι, για παράδειγμα, αντί του θρησκευτικού γάμου έχει καθιερωθεί ως εναλλακτική λύση ο πολιτικός γάμος, που εφαρμόζεται από κάποιους ως λογική απόρροια της οικονομικής κρίσης και της λιτότητας. Επίσης, το εκσυγχρονισμένο διαζύγιο και μαζί το συναινετικό διαζύγιο και πολλές άλλες παρεμβάσεις στο οικογενειακό δίκαιο προωθούν μία συνεχή αποδόμηση του θεσμού της οικογένειας.
Επί του πρακτέου, ποια είναι η λύση; Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στον μαρασμό και στον θρυμματισμό της οικογένειας;

Προτείνονται από πολλούς διάφορα μέτρα για την στήριξη της οικογένειας, όπως στοχευμένη δημοσιονομική πολιτική με επιδόματα και φορολογικές απαλλαγές, καθολική βρεφονηπιακή κάλυψη και πρόνοια, όπως και άλλα πολλά, τα οποία θα αντιμετωπίσουν την υπογεννητικότητα και θα μετριάσουν την δημογραφική γήρανση. Ακόμη, η σωστή ενημέρωση και η ενθάρρυνση των νέων κρίνεται ως ιδιαίτερα ωφέλιμη, ώστε να τολμήσουν να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια. Θα πρέπει να γίνει κοινό κτήμα η άποψη ότι ο γάμος και η οικογένεια είναι θεσμοί υψίστης σημασίας για την κοινωνία και την πολιτεία, καθώς, όταν βρίσκονται σε κίνδυνο και παρακμή, τότε υπονομεύεται ο ίδιος ο πολιτισμός μας.
Από την προϊστορική περίοδο η οικογένεια υπέστη πολλές αλλαγές στην λειτουργία της (μητριαρχική – πατριαρχική οικογένεια). Ο Χριστιανισμός διακήρυξε την αρχή της ισότητας μεταξύ όλων των ανθρώπων και έκανε τη γυναίκα ισότιμη με τον άνδρα. Η βιομηχανική επανάσταση ώθησε τη γυναίκα να περάσει στην εργασία. Ουδέποτε όμως επήλθαν τόσο εκτεταμένες και ριζικές αλλαγές στην δομή και λειτουργία της οικογένειας όσες σήμερα. Επειδή η μετάβαση σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο στάδιο έγινε χωρίς ομαλή μετάπτωση, επέφερε μια κρίση στην ομαλότητα.

Κρίση, βέβαια, δεν σημαίνει και καταστροφή, οπότε μένει να δούμε στο προσεχές μέλλον πόσο θα επηρεάσει την κοινωνία και τον πολιτισμό μας.

Πασσιάς Δημήτριος