Θέματα που αφορούν την Ανώτατη Εκπαίδευση

Η Σύνοδος στην Έκτακτη Συνεδρίαση της που πραγματοποιήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου συζήτησε διεξοδικά θέματα που αφορούν την Ανώτατη Εκπαίδευση, στοχεύοντας στη βελτίωση του επιπέδου σπουδών και της υποστήριξης που προσφέρονται στους φοιτητές και την περαιτέρω διεθνοποίηση των Πανεπιστημίων. Διαπιστώθηκε επίσης ότι για την ουσιαστική συζήτηση γενικότερων θεσμικών θεμάτων που αφορούν στην Ανώτατη Εκπαίδευση απαιτείται να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος διαβούλευσης στα Πανεπιστήμια. Επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Τα Δημόσια Πανεπιστήμια αποτελούν ένα σταθερό σημείο αναφοράς της Ελληνικής κοινωνίας συμβάλλοντας τόσο στην εκπαίδευση και την έρευνα αλλά και στην ανάπτυξη της χώρας. Συμμετέχουν ενεργά στον παγκόσμιο χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και διακρίνονται διεθνώς. Για να είναι ανταγωνιστικά και να παρέχουν υψηλό επίπεδο σπουδών στους φοιτητές τους πρέπει να λειτουργούν σε ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο και ενισχυθεί η διοικητική τους αυτοτέλεια. Προς την κατεύθυνση αυτή προτείνεται:

● Η ενίσχυση της διοικητικής ανεξαρτησίας και ο περιορισμός της γραφειοκρατίας σε όλες τις ακαδημαϊκές και διοικητικές διαδικασίες και λειτουργίες.

Η επαρκής χρηματοδότηση και στελέχωση είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, ώστε το Δημόσιο Πανεπιστήμιο να μπορεί ουσιαστικά και αποτελεσματικά να ανταποκριθεί στο ρόλο του. Σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι η χρηματοδότηση των ΑΕΙ από τον τακτικό προϋπολογισμό το 2019 είναι μειωμένη κατά 45% σε σχέση με το 2012, ενώ αντίστοιχα ο αριθμός των εισακτέων έχει αυξηθεί κατά 8.000. Η άμεση αύξηση της τακτικής χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων από τον κρατικό προϋπολογισμό καθίσταται επιτακτική.

Σημειώνεται ότι αν και την τελευταία 5ετία έχουν δοθεί στα Πανεπιστήμια 1.500 νέες θέσεις μελών ΔΕΠ, δεν υπήρχε ενίσχυση των υπολοίπων κατηγοριών προσωπικού. Η απώλεια θέσεων προσωπικού την ίδια χρονική περίοδο λόγω συνταξιοδότησης και μόνο υπερβαίνει τον αριθμό αυτό. Απαιτείται η απόδοση νέων θέσεων για την ενίσχυση των Πανεπιστημίων σε τακτική βάση. Κρίσιμη κρίνεται επίσης η ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης των νέων οργανογραμμάτων των διοικητικών υπηρεσιών των Πανεπιστημιών. Οι συνεχείς αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο έχουν καθυστερήσει τη διαδικασία αυτή, καθιστώντας το υπάρχον οργανόγραμμα ξεπερασμένο, ενώ ταυτόχρονα το ίδιο θεσμικό πλαίσιο επιβάλλει τη δημιουργία νέων διοικητικών δομών (π.χ. ΜΟΔΙΠ, Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, ΜΟΔΥ) χωρίς όμως να συνοδεύεται από τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας. Επισημαίνεται ότι τα Πανεπιστήμια έχουν υποβάλει νέους οργανισμούς πάνω από μία φορά την τελευταία δεκαετία, ενώη διαδικασία έγκρισης τους παραμένει παγωμένη. Η ολοκλήρωση έγκρισης επικαιροποιημένων οργανογραμμάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στη διαδικασία της κινητικότητας. 2 2. Προγράμματα Σπουδών – Διεθνοποίηση Τα Πανεπιστήμια θεωρούν ότι η ενίσχυση της διεθνοποίησης των σπουδών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για διάκρισή τους στο παγκόσμιο χώρο της Ανώτατης εκπαίδευσης και την επιτυχή αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Για το σκοπό αυτό είναι απαραίτητη η απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου για την παροχή ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών σε όλα τα επίπεδα. Κρίνεται χρήσιμη η διεύρυνση της δυνατότητας διοργάνωσης προγραμμάτων σπουδών Α΄ κύκλου από τα ακαδημαϊκά Τμήματα όλων των Πανεπιστημίων και πιο συγκεκριμένα προτείνεται να δοθεί η δυνατότητα: (α) δημιουργίας προγραμμάτων αποκλειστικά σε ξένη γλώσσα για πολίτες χωρών εκτός της Ε.Ε. (β) διδασκαλίας μαθημάτων εν μέρει σε ξένη γλώσσα για φοιτητές πανεπιστημίων χωρών της Ε.Ε., ώστε να διευκολυνθεί η κινητικότητα των φοιτητών μέσω του προγράμματος Erasmus. (γ) ανάπτυξης συνεργατικών ξενόγλωσσων προγραμμάτων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών μεταξύ Πανεπιστημίων, ώστε να διευκολυνθούν τα Πανεπιστήμια που μετέχουν σήμερα στο εγχείρημα της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων για τη δημιουργία του λεγόμενου Πανεπιστημίου της Ευρώπης. (δ) ενίσχυσης της ανωτέρω δράσης μέσω εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με απόδοση ECTS για να αναπτυχθεί η λεγόμενη εικονική κινητικότητα (virtual mobility). Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να δοθεί στα Ιδρύματα η δυνατότητα ανάπτυξης προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στην αγγλική γλώσσα, χωρίς την απαίτηση για συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο. Αντίστοιχα, παροχή εξ’ αποστάσεως προγραμμάτων σπουδών χωρίς τη συνεργασία με το ΕΑΠ. Στο πλαίσιο της διεθνοποίησης και της εξωστρέφειας τα Πανεπιστήμια συμμετέχουν ήδη ενεργά στην διοργάνωση θερινών/χειμερινών προγραμμάτων εκπαίδευσης σύντομου κύκλου και χαιρετίζουν προσπάθειες για την ενίσχυση αυτών των δραστηριοτήτων . Για τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ), είναι απαραίτητη η ουσιαστική απλοποίηση της διαδικασίας διαχείρισής τους, αποδίδοντας μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας στα Πανεπιστήμια, καθώς το υφιστάμενο πλαίσιο δυσχεραίνει την αποτελεσματική υλοποίησή τους. Για την ενίσχυση των ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών προτείνεται να απλοποιηθεί η διαδικασία αναγνώριση ξενόγλωσσου προπτυχιακού τίτλου σπουδών για την αποδοχή φοιτητή/τριας σε ΠΜΣ ή/και πρόγραμμα διδακτορικών σπουδών Ελληνικού Πανεπιστημίου, η οποία γίνεται με ακαδημαϊκά κριτήρια τα οποία θέτει το Τμήμα ή/και η Σύγκλητος. Αυτό δεν επηρεάζει το πλαίσιο αναγνώρισης πτυχίων για οποιαδήποτε επαγγελματικά δικαιώματα. 3. Εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο – αριθμός εισακτέων – μετεγγραφές Απαιτείται η αναθεώρηση του τρόπου καθορισμού των εισακτέων και του πλαισίου διαχείρισης των μετεγγραφών. Η πρακτική του αυθαίρετου και ατεκμηρίωτου καθορισμού του αριθμού των εισακτέων επισωρεύει τεράστιες δυσκολίες στα Ιδρύματα, γι' αυτό προτείνεται ο αριθμός των εισακτέων να καθορίζεται σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια και να βασίζεται σε σαφή και τεκμηριωμένα κριτήρια. Η αύξηση του αριθμού των εισακτέων και η δημιουργία πολλών νέων ομοειδών τμημάτων θα δημιουργήσει λόγω του σημερινού συστήματος μετεγγραφών μεγάλα προβλήματα. Προτείνεται η αναθεώρηση του πλαισίου των μετεγγραφών με βάση τα νέα αυτά δεδομένα. Η καθιέρωση περαιτέρω κριτηρίων ως ελάχιστες προϋποθέσεις για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο αποτελεί μέρος μια ευρύτερης συζήτησης που σχετίζεται και με το επίπεδο σπουδών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο αυτό. 3 4. Φοιτητική Μέριμνα – Υπηρεσίες προς τους φοιτητές Η επαρκής χρηματοδότηση των Πανεπιστημίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν αυτά να επιτελέσουν την ακαδημαϊκή αποστολή τους, να υποστηρίξουν τις ανάγκες μέριμνας των φοιτητών τους και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά σε κάθε επίπεδο. Παράλληλα με την ανάγκη αύξησης του Τακτικού Προϋπολογισμού, τα Ιδρύματα διαπιστώνουν την ανάγκη ενίσχυσης τους και με εναλλακτικούς τρόπους, που θα στοχεύουν στην αναβάθμιση των προσφερομένων υπηρεσιών και σίγουρα δεν θα επιβαρύνουν τους φοιτητές και τις οικογένειες τους. Ειδικότερα, για την παροχή σίτισης και στέγασης στους φοιτητές, διατυπώνεται η πάγια θέση ότι η Ελληνική Πολιτεία είναι υπεύθυνη για την κάλυψη αυτών των αναγκών φοιτητικής μέριμνας για όλα τα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Είναι σαφές ότι χρειάζεται αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου για τη στέγαση και σίτιση των φοιτητών, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και να αυξηθεί το ποσοστό των εξυπηρετούμενων φοιτητών, με κάθε πρόσφορο μέσο. Σημειώνεται ότι σε όλα τα Πανεπιστήμια λειτουργούν με ιδιαίτερη επιτυχία Υπηρεσίες Διασύνδεσης και Πρακτικής Άσκησης. Η περαιτέρω χρηματοδότηση τους από εναλλακτικές πηγές είναι κρίσιμη για τη συνεχή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την υποστήριξη ακόμα μεγαλύτερου αριθμού φοιτητών. 5. Αξιολόγηση και Πιστοποίηση της Ποιότητας Τα Πανεπιστήμια θεωρούν ότι η συστηματική και αντικειμενική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού τους έργου τους και η πιστοποίηση της ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών, προπτυχιακών και μεταπτυχιακών, όπως και των παρεχόμενων υπηρεσιών τους προς τους φοιτητές και την κοινωνία ευρύτερα, με βάση διεθνή πρότυπα και κανόνες, από Ανεξάρτητη Αρχή, αποτελεί το απαραίτητο και κατάλληλο πλαίσιο για την ενίσχυση του αυτοδιοίκητου και της αυτοτέλειας τους. Την τελευταία δεκαετία έχει αποκτηθεί αρκετή εμπειρία από τα Πανεπιστήμια και την ΑΔΙΠ στη χώρα μας, ώστε να διαμορφωθεί ένα σταθερό θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο για την αξιολόγηση και την πιστοποίηση. Σημειώνεται ότι η σταθερότητα του πλαισίου αυτού είναι απαραίτητη για την ουσιαστική λειτουργία και αξιοποίηση των διαδικασιών αυτών προς το στόχο της συνεχούς βελτίωσης της εκπαίδευσης και της έρευνας στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Τα Πανεπιστήμια στηρίζουν τις προσπάθειες αναβάθμισης και ενίσχυσης της ΑΔΙΠ. Επιπλέον, θεωρούν απαραίτητη την καθιέρωση και συστηματοποίηση της θεσμικής συνεργασίας της ΑΔΙΠ με τα Πανεπιστήμια, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της λειτουργίας της, με στόχο την κοινή διαμόρφωση πλαισίου αρχών και την αποτελεσματική υποστήριξη των διαδικασιών αξιολόγησης, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία και πρακτικές. Για την ουσιαστική στήριξη των διαδικασιών αξιολόγησης και πιστοποίησης είναι απαραίτητη η πρόσθετη στοχευμένη χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων για την ενίσχυση του προσωπικού των ΜΟΔΙΠ με κάθε πρόσφορο τρόπο. 6. Διαχείριση Πρόσθετων Πόρων Είναι απαραίτητη η εφαρμογή ενός πιο ευέλικτου διαχειριστικού πλαισίου λειτουργίας της Έρευνας. Θεωρούμε θετική την προσπάθεια που καταβάλλεται από το Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και το Υπουργείο Ανάπτυξης προς την κατεύθυνση αυτή και επισημαίνουμε ότι είναι απαραίτητα: 4 ● Η κατάργηση εφαρμογής των κανόνων Δημοσίου Λογιστικού στους Ε.Λ.Κ.Ε. και η θέσπιση ενός πιο ευέλικτου πλαισίου παρακολούθησης της διαχείρισης των κονδυλίων των ερευνητικών έργων, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών και τη μείωση της γραφειοκρατίας. ● Η υποστήριξη ενός ευέλικτου σχήματος Λειτουργίας και Διοίκησης. Το παραπάνω είναι απόλυτα αναγκαίο μια και οι διαφορετικοί φορείς χρηματοδότησης, θέτουν συχνά και διαφορετικό πλαίσιο κανόνων χρηματοδότησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το νέο πρόγραμμα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ορίζοντας Ευρώπη», το οποίο περιλαμβάνει πληρωμές κατ’ αποκοπή (τύπου lump sum), που είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν σε καθεστώς δημοσίου λογιστικού. Ειδικότερα, καταθέτουμε επιγραμματικά τις ακόλουθες προτάσεις: ● Κατάργηση της ισχύουσας Κ.Υ.Α. για τον έλεγχο, εκκαθάριση και πληρωμή δαπανών. ● Απλοποίηση των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων για την προμήθεια ειδών και παροχή υπηρεσιών, αύξηση του ορίου των 2.500 ευρώ για τις απευθείας αναθέσεις που δεν απαιτείται η προσκόμιση απόδειξης έρευνας αγοράς, δυνατότητα απλοποίησης της διαδικασίας απευθείας ανάθεσης ή ετεροχρονισμένης έκδοσης της εν λόγω απόφασης μετά την υλοποίηση προμήθειας ειδών ή παροχής υπηρεσιών έως του ποσού των 10.000 ευρώ. ● Απλοποίηση της διαχείρισης των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών. ● Οι πάσης φύσεως αμοιβές φυσικών προσώπων στο πλαίσιο έργων που διαχειρίζεται ο Ε.Λ.Κ.Ε. να καταβάλλονται εκτός Ενιαίας Αρχής Πληρωμών, ιδίως για τα έργα Ε.Σ.Π.Α. λόγω της ασφυκτικής προθεσμίας καταβολής των αμοιβών για την επιλεξιμότητά τους. ● Τροποποίηση της ισχύουσας διαδικασίας χορήγησης προκαταβολών, διεύρυνση των σκοπών χορήγησης και θέσπιση δυνατότητας κατάθεσης αυτών σε εμπορικές τράπεζες.