Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πρόεδρος του
Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων, Κώστας Καλτσάς, παρουσίασε
στοιχεία που δείχνουν πως η μετανάστευση ειδικευμένου εργατικού
δυναμικού στην Ευρώπη έχει λάβει διαστάσεις πλέον ορμητικού ρεύματος: Οι
Έλληνες που υπέβαλαν ευρωπαϊκό βιογραφικό μέσω του Οργανισμού και των
ευρωπαϊκών φορέων, από 22.000 το 2008 και 46.000 το 2010, έχουν ήδη στο
πρώτο τετράμηνο του 2011 φτάσει στις 27.000. Με βάση τη γενική εικόνα
σήμερα, η εκτίμηση του κ. Καλτσά είναι πως θα αγγίξουν τις 100.000 μέχρι
το τέλος του έτους. Ενδεικτικά, στην πύλη για την επαγγελματική
κινητικότητα Eures της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπου αναρτώνται οι νέες
θέσεις εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και υποβάλλονται βιογραφικά
ενδιαφερομένων, ο αριθμός των Ελλήνων που έχουν υποβάλει CV έχει αυξηθεί
από περίπου 7.500 πέρυσι σε 16.000 και πλέον, τον Μάιο του 2011
(ανάλογη αύξηση είχε και η Ισπανία, αλλά με συνολικές αιτήσεις πάνω από
160.000). Συνολικά εκτιμήσεις ειδικών δείχνουν πως εκείνοι που έχουν
υποβάλει βιογραφικό στις διάφορες βάσεις δεδομένων ή έχουν έρθει σε
επαφή με εργοδότες ή σχετικές αρχές στην Ευρώπη μπορεί να πλησιάζουν
τους 250.000.
Αυτοί είναι όσοι έχουν υποβάλει βιογραφικό (δηλαδή
κυρίως ειδικευμένο δυναμικό) στην Ε.Ε. Μόνο. Η εικόνα είναι λιγότερο
σαφής αριθμητικά για τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά όλες οι πληροφορίες
συγκλίνουν στο ότι διαμορφώνεται ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα,
πρωτοφανές από την εποχή του '60 / '70 και μετά, με ανεστραμμένα
χαρακτηριστικά από εκείνα της προηγούμενης φουρνιάς Ελλήνων μεταναστών:
πρόκειται κυρίως για εκροή επιστημόνων και ειδικευμένου εργατικού
δυναμικού, οι οποίοι ως επί το πλείστον κατευθύνονται, πέραν της Ε.Ε.,
σε χώρες όπου ήδη υπάρχουν μεγάλες ελληνικές κοινότητες και δέχονται
ακόμα μετανάστες: στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και τον Καναδά, αλλά και σε
επιμέρους “καινούργιους” προορισμούς, όπως οι χώρες του Περσικού κόλπου
(συνήθως μηχανικοί και συνήθως με συμβόλαια περιορισμένου χρόνου). Ήδη
π.χ. η ελληνική κοινότητα της Αυστραλίας έχει κάνει επαφές με την
αυστραλιανή κυβέρνηση για να διευκολυνθεί η νέα μετανάστευση Ελλήνων
εκεί, με βάση την αυξανόμενη ζήτηση για κάτι τέτοιο.
Ένα τμήμα της “φυγής” επιστημόνων είναι στην
πραγματικότητα “μη-επιστροφή”; όπως περιέγραφε πέρυσι τον Μάιο στην
"Αυγή" ο πολιτικός επιστήμονας Λόης Λαμπριανίδης του Πανεπιστημίου
Μακεδονίας και συγγραφέας του βιβλίου “Διαρροή Ταλέντων” πάνω στο θέμα:
Περίπου το 85% όσων έχουν δουλέψει έστω και ένα χρόνο στο εξωτερικό
προτίμησε να παραμείνει εκεί. Ανάλογα μηνύματα υπάρχουν και από τους
Έλληνες που σπουδάζουν ήδη στο εξωτερικό: Είναι η πλειονότητα που δεν
σκέφτεται πια καθόλου να γυρίσει πίσω. Πρόκειται για μια διαδικασία που
κυριολεκτικά αποστερεί τεχνογνωσία και ανθρώπινους πόρους από την
Ελλάδα, απογυμνώνοντάς την και παραγωγικά καθιστώντας την αναγκαστικά
μια οικονομία έντασης εργασίας για το ορατό μέλλον. Ήδη πριν την κρίση η
ελληνική οικονομία αδυνατούσε να παράγει θέσεις υψηλής ειδίκευσης και
τεχνογνωσίας, καθώς όπως έγραφε ο κ. Λαμπριανίδης:
Η βασική αιτία της διαρροής εγκεφάλων είναι ότι η
Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας ώστε να
παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες (έντασης γνώσης /
τεχνολογίας). Έτσι, υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και
συνεπώς η διαρροή εγκεφάλων δεν είναι κυρίως απόρροια υπερπροσφοράς
πτυχιούχων (υπερεκπαίδευσης). Παρ' όλο που στη χώρα μας ο αριθμός των
πτυχιούχων αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να είναι
μικρότερος αναλογικά με τον πληθυσμό σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες
χώρες.
Με δεδομένη τη μισθολογική κατάρρευση που θα συμβεί
προγραμματικά στη χώρα τα επόμενα χρόνια και την ήδη μηδαμινή επένδυση
στην ερευνητική παραγωγή (σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα) προ κρίσης,
εύλογα μπορεί να υποθέσει κανείς πως οι παρούσες συνθήκες προμηνύουν την
παραγωγική στασιμότητα...
Αλλά η εικόνα είναι ακόμα πιο σύνθετη: Αν και είναι
πιο δύσκολο να μετρηθούν, ακόμα και οι λιγότερο ειδικευμένοι ή οι
ανειδίκευτοι εργαζόμενοι που έχουν ήδη αναζητήσει δουλειά στο εξωτερικό
πρέπει να είναι πολλοί. Οι αναφορές είναι πολλές σε όλη την Ελλάδα για
κόσμο που καταφεύγει στις Βόρειες χώρες της Ε.Ε., Γερμανία, Ολλανδία,
Σκανδιναβία για να βρει μια οποιαδήποτε δουλειά, ενώ μεγάλο τμήμα της
μετανάστευσης προς άλλες χώρες είναι παρόμοιων χαρακτηριστικών. Αν αυτό
συνδυαστεί με τη διαφαινόμενη μείωση των μεταναστευτικών ροών προς την
Ελλάδα και τη φυγή “εγκατεστημένων” μεταναστών από τη χώρα μας, η Ελλάδα
φαίνεται να αποκτά πρόβλημα εργατικού δυναμικού σε όλα τα επίπεδα στα
επόμενα χρόνια, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μοιάζει δύσκολο να μην έχει όλο
αυτό μισθολογικές επιπτώσεις, αντίθετες με τα σχέδια της τρόικας.
Καθώς θα μειώνονται πάντως σε πρώτη φάση οι μισθοί
και το βιοτικό επίπεδο, θα περιορίζονται οι κοινωνικές παροχές και θα
γίνεται επισφαλέστερο το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και υγείας, όλο και
περισσότεροι νέοι Έλληνες θα επιδιώκουν τη φυγή τους στο εξωτερικό –
μεταβάλλοντας τη χώρα με ακόμα ταχύτερους ρυθμούς σε χώρα γερόντων...
Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ
ΑΥΓΗ